Konsultacja merytoryczna oraz korekta - Dr n. med. Katarzyna Pogoda
Leczenie
Zależnie od zaawansowania choroby lekarz podejmuje właściwe kroki mające na celu wyleczenie, bądź przedłużenie życia chorego. Dzisiejsza medycyna pomimo posiadania szerokiego wachlarza możliwości walki z chorobami nowotworowymi nie jest wystarczająco skuteczna.
Dostępne metody dzielą się na działania miejscowe oraz systemowe. Pierwsze opierają się na oddziaływaniu bezpośrednio na guz i mowa tutaj o chirurgii i radioterapii. Leczenie systemowe opiera się na chemioterapii, hormormonoterapii, immunoterapii i terapii celowanej.
Proces leczenia jest długotrwały i często obciążający chorego. Wymaga podejścia kompleksowego i pracy całego zespołu, łącznie z pomocą psychologa i rehabilitacją chorego po leczeniu.
Leczenie chirurgiczne
Chirurgia zajmuje ważną rolę w leczeniu nowotworów. Jest to specjalna gałąź chirurgii kierująca się specyficznymi zasadami. Jej zastosowanie jest bardzo szerokie:
- Diagnostyka zmian – pobranie wycinków lub węzłów chłonnych czy też operacje zwiadowcze – celem jest ustalenie rozpoznania.
- Leczenie radykalne – to jest całkowite wycięcie zmiany razem z marginesem zdrowych tkanek. Założenie tego zabiegu to wyleczenie chorego. W przypadku, gdy chirurg celowo nie usuwa całego narządu mówimy o leczeniu oszczędzającym (uzupełnianym następnie radioterapią).
- Leczenie paliatywne - nie daje szans na wyleczenie (bądź są one bardzo nikłe), ale zmniejsza uciążliwość choroby i umożliwia funkcjonowanie pacjenta.
- Cytoredukcja czyli zabieg przeprowadzany w celu zmniejszenia masy guza, a co za tym idzie zwiększenia skuteczności leczenia systemowego.
Radioterapia
Radioterapia podobnie jak chirurgia jest metodą leczenia miejscowego.
W dużym uproszczeniu wykorzystuje ona fakt większej wrażliwości komórek nowotworowych na promieniowanie. Narażenie na promieniowanie powoduje uszkodzenie metaboliczne komórek bądź upośledzenie zdolności do podziałów. Wyższością radioterapii nad chirurgią jest oszczędzenie tkanek, a dzięki temu zachowanie ich funkcji i lepsze efekty kosmetyczne.
Radioterapię możemy podzielić na teleradioterapię – opartą na zewnętrznym źródle promieniowania oraz brachyterapię, gdy źródło promieniowania jest wprowadzane
w masę guza (bądź w jego pobliże). Zastosowanie metody jest różne – może to być leczenie radykalne, indukcyjne (zastosowane przed właściwym leczeniem operacyjnym), uzupełniające – po zabiegu nie radyklanym lub oszczędzającym, bądź może być stosowane jako paliatywne np. w przypadku zmian nieoperacyjnych, a obniżających komfort chorego (zmiany przerzutowe w kościach, mózgu).
Leczenie systemowe
Chemioterapia oparta jest na lekach odziaływujących na cykl komórkowy (przemiany prowadzące do podziału). Zasada działania chemioterapii polega, na odpowiednio rozłożonym w czasie podawaniu leków (cytostatyków), powodujących śmierć komórki dzielącej się. Uniemożliwia to wzrost masy guza (progresję), ale jednocześnie powoduje obumarcie prawidłowych komórek, wywołując działania niepożądane. Toksyczność chemioterapii jest odwracalna, to znaczy, komórki prawidłowe regenerują się po określonym czasie – krótszym niż komórki nowotworowe. Dzięki ułożeniu stosowania leku w cykle, prawidłowe komórki organizmu mogą odnowić swoją funkcję, a wzrost guza zostaje zahamowany.
Inna metoda leczenia systemowego to hormonoterapia polegająca na zmianie równowagi hormonalnej ustroju, oddziałująca na wrażliwe komórki. Dotyczy to tylko niektórych grup chorób – to jest takich, które mają stwierdzoną podczas badania histopatologicznego ekspresję receptorów dla określonych hormonów. Odnosi się to przede wszystkim do nowotworów sutka, tarczycy, trzonu macicy oraz prostaty.
Postęp nauki pozwolił też na opracowanie leczenia biologicznego, polegającego na stosowaniu przeciwciał przeciwko odpowiednim strukturom komórek zmienionych nowotworowo oraz zastosowaniu substancji hamujących (inhibitorów) szlaki metaboliczne w tych komórkach. Zastosowanie tych leków jest coraz szersze.
Od wielu lat do leczenia chorych na nowotwory weszła również immunoterapia, w której wykorzystuje się odhamowanie uśpionych przez nowotwór własnych mechanizmów zabijania komórek nowotworowych.
W leczeniu nowotworów często łączy się różne metody leczenia systemowego, dzięki czemu wyniki terapii są znacznie lepsze.
Już z prostego założenia, że leczenie systemowe działa na wszystkie komórki wywnioskować można, że jest to terapia toksyczna dla całego ustroju. Działania niepożądane chemioterapii występują często i bywają nasilone. Najczęstsze to:
- obniżenie liczby płytek krwi - małopłytkowość,
- obniżenie liczby granulocytów – neutropenia,
- obniżenie liczby krwinek czerwonych - niedokrwistość,
- obniżenie odporności.
Wymienione wyżej stany wynikają z toksycznego uszkodzenia szpiku najczęściej w drugim tygodniu podawania leków.
- nudności i wymioty – rozpoczynające się zazwyczaj w pierwszej dobie chemioterapii i trwające do kilku dni. W przypadku schematów o wysokim ryzyku wystąpienia tych powikłań stosuje się leki przeciwwymiotne już przed podaniem cytostatyków (chemioterapeutyków).
Inne, bardziej specyficzne zmiany dla konkretnego leku to:
- uszkodzenie nerek (charakterystyczne dla związków platyny)
- zwiększenie stężenia enzymów wątrobowych i bilirubiny
- hipomagnezemia
- uszkodzenie serca
- uszkodzenie układu nerwowego
- biegunka w wyniku zaburzeń wchłaniania
i wiele innych występujących rzadziej.
Hormonoterapia może powodować, zależnie od stosowanego hormonu, zaczerwienie twarzy, uczucie gorąca, impotencję, zwiększenie masy ciała czy ginekomastię. Obserwowanym powikłaniem jest również choroba zakrzepowo-zatorowa, wynikająca ze zwiększonej krzepliwości. Może doprowadzić do potencjalnie śmiertelnego powikłania jakim jest zatorowość płucna.
Stosowanie metod leczenia systemowego razem z leczeniem miejscowym jest nazywane leczeniem skojarzonym. Łączenie w różnych schematach może dawać większą skuteczność niż stosowanie metody pojedynczej. Zawsze jednak należy rozważyć negatywny wpływ skumulowanych działań niepożądanych.
