Historia rejestrów nowotworowych w Polsce

Pierwsze próby rejestrowania zachorowań na nowotwory w Polsce podjęto tuż po odzyskaniu niepodległości. W 1918 roku wprowadzono obowiązek wypełniania kart statystycznych dla wszystkich chorych na nowotwory (jednak nie stworzono instytucji, która w sposób ciągły gromadziłaby te dane).

Niemniej jednak liczne dane epidemiologiczne stały się podstawą wprowadzenia w 1924 roku pierwszego programu walki z rakiem w Polsce opracowanego przez Polski Komitet do Zwalczania Raka.

Po wojnie rejestracja nowotworów w Polsce rozpoczęła się dzięki wizjonerskiemu spojrzeniu na onkologię przez prof. Tadeusza Koszarowskiego. Podstawą prawną do rozpoczęcia rejestracji nowotworów złośliwych w Polsce był tzw. okólnik Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej nakładający na wszystkie zakłady społecznej służby zdrowia obowiązek „... zgłaszania każdego stwierdzonego przypadku nowotworu złośliwego” (D.U. M.Z. Nr 2 z 1951 r., poz. 8). Jednocześnie w Monitorze Polskim w zarządzeniu Ministra Zdrowia określono wzór Karty Zgłoszenia Nowotworu Złośliwego.

W 1962 roku dzięki kontaktom prof. Tadeusza Koszarowskiego nawiązano współpracę z National Cancer Institute (USA) mającą na celu monitorowanie zachorowań na wybranych terenach miejskich i wiejskich obejmujących w sumie 5 mln mieszkańców. Dzięki tej współpracy powstały rejestry nowotworów w Instytucie Onkologii w Warszawie oraz oddziałach Instytutu w Krakowie i Gliwicach.

W połowie lat 70 ubiegłego wieku ukazała się pierwsza publikacja poświęcona epidemiologii nowotworów w Polsce, której autorami byli prof. Tadeusz Koszarowski, prof. Helena Gadomska (wieloletni kierownik rejestru), prof. Zbigniew Wronkowski i Marianna Romejko.

Rozwój rejestracji nowotworów przyspieszył w latach 80 XX wieku wraz z rozwojem informatyki. Dzięki darowiźnie Fundacji Humboldta i Fundacji Jakuba hr. Potockiego w 1982 roku do Zakładu Epidemiologii, gdzie był umiejscowiony Krajowy Rejestr Nowotworów, trafił pierwszy minikomputer Digital Equipment PDP 11/40. W Krajowym Rejestrze Nowotworów łączono wówczas dane spływające z rejestrów regionalnych, które po reformie administracyjnej z 1997 roku zostały zastąpione 16 rejestrami wojewódzkimi. W tym okresie kierownikiem Krajowego Rejestru Nowotworów był profesor Witold Zatoński.

W latach 2010-2013 przebudowano sposób działania Krajowego Rejestru Nowotworów. Rejestr obecnie posiada jedną wspólną bazę danych, do której dane zgłaszane są przez lekarzy lub wprowadzane przez pracowników wojewódzkich biur rejestracji. Dane z rejestru stały się powszechnie dostępne dzięki ich publikacji poprzez stronę  internetową KRN.

W 2020 roku rozpoczęto kolejny proces unowocześniania Krajowego Rejestru Nowotworów. Główny nacisk został położony na usprawnienie gromadzenia danych oraz zapewnienie im wysokiej jakości.