Typy morfologiczne
Mikroskopowo wyróżnia się ponad 20 podtypów nowotworów złośliwych gruczołów ślinowych. Dominują wśród nich odmiany raka gruczołowego i raki o mieszanym, gruczołowo-naskórkowym utkaniu. Z czysto praktycznego i leczniczego punktu widzenia wyróżnia się raki o niskim i wysokim stopniu złośliwości. Podział ten jest nie do końca zależny od stopnia zróżnicowania, a bardziej zależy od naturalnego przebiegu choroby.
Rak gruczołów ślinowych najczęściej umiejscawia się w przyusznicach (śliniankach przyusznych), a dwukrotnie rzadziej w śliniankach podżuchwowych. Naturalny przebieg raków o niskim stopniu złośliwości cechuje powolny, często trwający latami wzrost miejscowy. Przerzuty do węzłów chłonnych, jak też przerzuty odległe należą do rzadkości. Nowotwory te rzadko nawracają, a zabieg chirurgiczny usuwający guz zwykle zapewnia trwałe wyleczenie. Raki o wysokim stopniu złośliwości cechuje różna szybkość wzrostu miejscowego. Przerzuty do węzłów chłonnych występują rzadko. Przerzuty odległe w większości podtypów nie są częste. Wyjątek stanowi rak gruczołowo-torbielowaty, w którego nierzadko wieloletnim przebiegu mogą występować ulegające powolnemu wzrostowi przerzuty do płuc, rzadziej do wątroby i kości. Przerzuty odległe mogą także pojawiać się w przebiegu raka z przewodów ślinowych, śluzowo-naskórkowego lub niezróżnicowanego. Charakterystyczna dla raków o wysokiej złośliwości jest znaczna nawrotowość w miejscu poprzedniego umiejscowienia. Klasyczny przykład stanowi rak gruczołowo-torbielowaty, którego nawroty mogą występować nawet po wielu latach. Podobne zjawiska dotyczą raka z przewodów ślinowych. Ryzyko nawrotów miejscowych jest wysokie we wszystkich podtypach tej grupy nowotworów.
