Czynniki ryzyka
Część czynników ryzyka rozwoju tego nowotworu została poznana. Niektóre z nich można kontrolować (np. palenie, dieta), innych nie (np. wiek, predyspozycje genetyczne).
Wiek
Szansa zachorowania na nowotwór rośnie po 50. roku życia; 9 na 10 osób, które zachorowały na nowotwór, ma ponad 50 lat.
Choroby zapalne jelit w przeszłości
Choroby zapalne jelit obejmują wrzodziejące zapalenie jelita grubego (20-krotny wzrost ryzyka zachorowania, zwłaszcza w przypadku pancolitis) oraz chorobę Leśniowskiego-Crohna (3-krotny wzrost ryzyka). U osób cierpiących na choroby zapalne jelit przez wiele lat dochodzi do dysplazji błony wyściełającej okrężnicę i odbytnicę, która z biegiem lat może zmienić się w raka.
Uchyłkowatość jelita i zespół jelita drażliwego, z którymi związane są nawracające stany zapalne jelit, nie wiążą się z istotnie większym ryzykiem raka.
Epidemiologiczne
- Zespół metaboliczny (nadciśnienie, otyłość, cukrzyca, hipertriglicerydemia, niski HDL) – wzrost ryzyka głównie u mężczyzn; im więcej spełnionych kryteriów zespołu metabolicznego, tym większe ryzyko zachorowania.
- Palenie tytoniu – w USA 1/5 raków jelita jest związana z paleniem.
- Tryb życia – większa zapadalność u osób z niską aktywnością fizyczną.
- Rasa i grupy etniczne – wyższe ryzyko wśród Afroamerykanów oraz Żydów Aszkenazyjskich.
- Czynniki geograficzne – częściej występuje w Europie, Ameryce Północnej, Australii i Japonii niż w Afryce czy Azji.
Tzw. jelitowe
- Dodatni wywiad w kierunku występowania polipów gruczolakowych lub raka jelita grubego.
- Uwarunkowanie genetyczne – rodzinna polipowatość gruczolakowata (FAP) wiąże się ze 100% życiowym ryzykiem zachorowania na raka jelita grubego, w przypadku dziedzicznego raka jelita grubego bez polipowatości (HNPCC) ryzyko to wynosi 70-80 %.
Dietetyczne
- Dieta ubogobłonnikowa, bogatotłuszczowa, wysokokaloryczna, uboga w wapń.
- Nadużywanie alkoholu.
Mieszane
- Przebyta radioterapia obszaru jamy brzusznej.
- Przebyta cholecystektomia.
- Obecność ureterosigmoidostomii (500-krotne większe ryzyko rozwoju raka).
- Rodzinne występowanie raka jelita grubego przy braku cech klasycznego zespołu predyspozycji genetycznej.
