Typy morfologiczne
Makroskopowo raki mogą przyjmować różne postacie. Klasyfikacja nowotworów Światowej Organizacji Zdrowia z 2010 r. wyróżnia następujące typy wzrostu: egzofityczny/grzybiasty z dominującym wzrostem do światła jelita, endofityczny/wrzodziejący z dominującym wzrostem wewnątrz ściany jelita, pierścieniowy z okrężnym zajęciem ściany jelita/zwężający światło oraz typ rozlegle naciekający/linitis plastica. W praktyce spotyka się postacie mieszane, gdy na wymienione wzory nakłada się owrzodzenie. Zaobserwowano tendencję do częstszego występowania nowotworów o egzofitycznym typie wzrostu proksymalnie od zagięcia śledzionowego okrężnicy, natomiast dystalnie - typu endofitycznego lub okrężnego.
Klasyfikacja WHO (4. edycja) wprowadziła nowy podział histologiczny raka:
- gruczolakorak (adenocarcinoma)
- gruczolakorak sitowaty typu czopiastego (cribriform comedo-type adenocarcinoma),
- rak rdzeniasty (medullary carcinoma),
- rak mikrobrodawkowaty (micropapillary carcinoma),
- gruczolakorak śluzowy (mucinous adenocarcinoma)
- gruczolakorak ząbkowany (serrated adenocarcinoma),
- rak sygnetowatokomórkowy (signet ring cell carcinoma);
- rak gruczołowo-płaskonabłonkowy (adenosquamous carcinoma);
- rak wrzecionowatokomórkowy (spindle cell carcinoma);
- rak płaskonabłonkowy (squamous cell carcinoma);
- rak niezróżnicowany (undifferentiated carcinoma).
Gruczolakorak (adenocarcinoma) występuje w około 90% przypadków raka jelita grubego. Rzadsze warianty gruczolakoraka, poza odmienną budową charakteryzują się specyficznym profilem molekularnym. Niektóre podtypy mogą stanowić niezależne czynniki rokownicze, np. lepiej rokujący rak rdzeniasty czy gorzej rokujący rak sygnetowatokomórkowy.
Jednym z podstawowych składników opisu patologicznego nowotworu mającym znaczenie prognostyczne jest stopień złośliwości histologicznej. Wyróżnia się 3 stopnie: G1 (nowotwór najbardziej zróżnicowany, rokujący lepiej), G2 (średnio zróżnicowany), G3 (słabo zróżnicowany o gorszym rokowaniu).
Oprócz raka w jelicie grubym bardzo rzadko mogą występować inne nowotwory złośliwe lub potencjalnie złośliwe, takie jak guzy neuroendokrynne, GIST (najczęściej w esicy, 1% wszystkich guzów typu GIST ), mięsaki, chłoniaki (najczęściej B-komórkowe, głównie umiejscowione w kątnicy).
