Prewencja
Pierwotna profilaktyka
Możliwości profilaktyki pierwotnej, czyli działania mające na celu zapobieganie zachorowaniu na raka piersi, są niewielkie, dlatego główną rolę we wczesnym wykrywaniu odgrywa profilaktyka wtórna.
Profilaktyka wtórna
Warunkiem skuteczności badań profilaktycznych (przesiewowych) jest ich masowość, długoterminowość i wysoka jakość. Zdrowotne efekty badań profilaktycznych pojawiają się dopiero po wielu latach, a wpływ tych działań na wskaźniki umieralności może być widoczny pod warunkiem masowego uczestnictwa. Wyniki badań z udziałem bardzo wielu kobiet potwierdziły skuteczność regularnie powtarzanych przesiewowych badań mammograficznych w zmniejszeniu umieralności z powodu raka piersi. Doświadczenie wielu krajów wskazuje, że wczesne rozpoczęcie populacyjnej diagnostyki i leczenia raka piersi może obniżyć umieralność o 20-30%. Efekt taki można osiągnąć tylko przy masowym, powtarzalnym charakterze badań przesiewowych, prowadzonych w odpowiedniej wiekowo grupie populacyjnej. Zalecenia dotyczące badań przesiewowych w celu wykrywania raka piersi bardzo się różnią. Program przesiewowy powinien być dostosowany do potrzeb i możliwości każdego kraju indywidualnie.
W Europie zaleca się objęcie badaniami profilaktycznymi mammograficznymi kobiet w wieku 50-69 lat i wykonywanie badania co 2-3 lata. Nie uzasadnione jest wykonywanie badania u młodszych kobiet w związku z rzadszym występowaniem raka oraz mniejszą czytelnością mammografii ze względu na budowę gruczołu piersiowego w tej grupie wiekowej.
Innych badań diagnostycznych w profilaktyce raka piersi nie zaleca się.
W Polsce zaleca się objęcie profilaktyką mammograficzną kobiety w wieku 50-69 lat i wykonywanie badania co 2 lata.
Profilaktyka kobiet z mutacją lub częstym występowaniem nowotworów piersi i/lub jajnika w rodzinie
Kobiety z grupy najwyższego i wysokiego ryzyka zachorowania na raka piersi powinny być pod kontrolą onkologicznej poradni genetycznej. Głównym celem w tej grupie jest jak najwcześniejsze wykrycie nowotworu.
Opieka nad rodzinami, u których występuje wysokie genetyczne ryzyko, obejmuje profilaktykę farmakologiczną i chirurgiczną oraz wykonanie badań przesiewowych.
Farmakologiczna profilaktyka hormonalna w postaci stosowania tamoksyfenu przez 5 lat zmniejsza ryzyko raka piersi o połowę. Możliwość wykorzystania tamoksyfenu ogranicza ryzyko wystąpienia niepożądanych działań.
Usunięcie jajników zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jajnika i raka piersi odpowiednio o 80-95% i 50% (wykonane przed menopauzą). Wiek i rodzaj zabiegu ustala się indywidualnie.
Profilaktyczna mastektomia z zachowaniem brodawki sutkowej dotyczy nosicielek mutacji genów BRCA1/2 i zwykle jest wykonywana u kobiet w wieku 40-50 lat.
Badanie rezonansem magnetycznym (MR) zaleca się u wszystkich kobiet, u których ryzyko zachorowania na raka piersi wynosi co najmniej 20%. Czułość mammografii u nosicielek mutacji genu BRCA1 jest niska ze względu na dużą gęstość tkanki gruczołowej.
U kobiet od 35. roku życia zaleca się przeprowadzenie badania USG z użyciem dopochwowej sondy oraz oznaczenie stężenia markera nowotworowego (wskaźnika sugerującego obecność komórek raka jajnika) Ca125 w odstępach 6-miesięcznych.
U kobiet tych wykonuje się:
- samokontrolę piersi raz w miesiącu po miesiączce i 1-2 razy do roku przez lekarza,
- coroczne badanie mammograficzne i/lub USG u kobiet w wieku 25-30 lat w zależności od budowy piersi. U nosicielek mutacji genu BRCA1 w wieku 25-60 lat zaleca się wykonanie raz w roku badania piersi metodą rezonansu magnetycznego, a w połowie pomiędzy badaniami mammografii lub USG piersi,
- badanie ukierunkowane na wcześniejsze wykrycie raka jajnika i raka trzonu macicy (Ca125, badanie ginekologiczne i dopochwowe badanie usg).
Rak piersi w ciąży
Rakiem piersi w ciąży określa się nowotwór rozpoznany w ciąży, w pierwszym roku po jej ukończeniu lub w okresie karmienia piersią. Ocenia się, że rak piersi współistniejący z ciążą występuje w 1 na 10 tysięcy przypadków ciąż i jest drugim po raku szyjki macicy nowotworem rozpoznawanym w ciąży. Obserwuje się wzrost częstości występowania raka piersi w ciąży ze względu na tendencję do coraz późniejszego macierzyństwa.
Raki piersi współistniejące z ciążą mają bardziej agresywny obraz, są zazwyczaj niskozróżnicowane, nie posiadają hormonalnych receptorów i często wykazują zwiększenie białka HER2. Wiąże się to z gorszym rokowaniem. Często są później rozpoznawane ze względu na zmieniony wygląd piersi w ciąży.
W diagnostyce raka piersi ma zastosowanie przede wszystkim ultrasonografia przy obrazowaniu zarówno piersi, jak i narządów jamy brzusznej. Z osłoną płodu wykonuje się także RTG klatki piersiowej.
Generalne zasady leczenia raka piersi w ciąży są zbliżone do obowiązujących w leczeniu kobiet nieciężarnych. W celu uniknięcia radioterapii najczęstszą formą leczenia chirurgicznego jest zmodyfikowana amputacja piersi. Leczenie oszczędzające pierś można rozważyć dopiero w III trymestrze ciąży.
Uzupełniającą chemioterapię można zastosować w II i III trymestrze ciąży. Ryzyko rozwoju wad płodu jest porównywalne z ryzykiem w sytuacji, kiedy nie stosowano chemioterapii. Ze względu na ryzyko pogorszenia morfologii należy unikać chemioterapii po 35. tygodniu ciąży. Zastosowanie transtuzumabu może wiązać się ze zmniejszeniem ilości wód płodowych, co zagraża ciąży.
W trakcie ciąży nie należy stosować pooperacyjnej radioterapii i hormonoterapii.
W III trymestrze należy rozważyć wcześniejsze rozwiązanie i następnie zastosowanie standardowego leczenia.
Ciąża nie pogarsza rokowania współistniejącego raka piersi, gorsze rokowanie wynika z większego zaawansowania klinicznego. Uzyskiwany czas przeżycia nie różni się od obserwowanych u chorych w podobnym zaawansowaniu bez współistnienia ciąży.
W przypadkach nieoperacyjnych lub uogólnienia należy rozważyć przerwanie ciąży.
Kobiety po przebytym leczeniu radykalnym mogą rozważać kolejną ciążę nie wcześniej niż po około 3 latach, a u chorych z przerzutami do węzłów chłonnych czas ten powinien minimum wynosić 5 lat.
