Prewencja
Pierwotna profilaktyka
Możliwości profilaktyki pierwotnej, czyli działania mające na celu zapobieganie zachorowaniu na raka piersi, są niewielkie, dlatego główną rolę we wczesnym wykrywaniu odgrywa profilaktyka wtórna.
Profilaktyka wtórna
Warunkiem skuteczności badań profilaktycznych (przesiewowych) jest ich masowość, długoterminowość i wysoka jakość. Zdrowotne efekty badań profilaktycznych pojawiają się dopiero po wielu latach, a wpływ tych działań na wskaźniki umieralności może być widoczny pod warunkiem masowego uczestnictwa. Wyniki badań z udziałem bardzo wielu kobiet potwierdziły skuteczność regularnie powtarzanych przesiewowych badań mammograficznych w zmniejszeniu umieralności z powodu raka piersi. Doświadczenie wielu krajów wskazuje, że wczesne rozpoczęcie populacyjnej diagnostyki i leczenia raka piersi może obniżyć umieralność o 20-30%. Efekt taki można osiągnąć tylko przy masowym, powtarzalnym charakterze badań przesiewowych, prowadzonych w odpowiedniej wiekowo grupie populacyjnej. Zalecenia dotyczące badań przesiewowych w celu wykrywania raka piersi bardzo się różnią. Program przesiewowy powinien być dostosowany do potrzeb i możliwości każdego kraju indywidualnie.
W Europie zaleca się objęcie badaniami profilaktycznymi mammograficznymi kobiet w wieku 45-74 lat i wykonywanie badania co 2-3 lata. Nie uzasadnione jest wykonywanie badania u młodszych kobiet w związku z rzadszym występowaniem raka oraz mniejszą czytelnością mammografii ze względu na budowę gruczołu piersiowego w tej grupie wiekowej.
Od 20 roku życia zaleca się regularne samobadanie piersi, które pozwala wykryć już małe, dyskretne zmiany w piersi. Samobadanie najlepiej wykonywać raz w miesiącu, u kobiet miesiączkujących po miesiączce, u pozostałych pań w wybranym dniu miesiąca.
U młodych kobiet, które jeszcze nie wchodzą w schemat badań skriningowej MMG, z uwagi na gruczołową budowę piersi lekarz po kontrolnym badaniu piersi może zlecić USG piersi.
Innych badań diagnostycznych w profilaktyce raka piersi nie zaleca się.
W Polsce zaleca się objęcie profilaktyką mammograficzną kobiety w wieku 45-74 lat i wykonywanie badania co 2 lata.
Profilaktyka kobiet z mutacją lub częstym występowaniem nowotworów piersi i/lub jajnika w rodzinie
Kobiety z grupy najwyższego i wysokiego ryzyka zachorowania na raka piersi powinny być pod kontrolą onkologicznej poradni genetycznej. Głównym celem w tej grupie jest profilaktyka zachorowania, ewentualnie jak najwcześniejsze wykrycie nowotworu.
Opieka nad rodzinami, u których występuje wysokie genetyczne ryzyko, obejmuje profilaktykę farmakologiczną i chirurgiczną oraz wykonanie badań przesiewowych.
Farmakologiczna profilaktyka hormonalna w postaci stosowania tamoksyfenu przez 5 lat zmniejsza ryzyko raka piersi o połowę. Możliwość wykorzystania tamoksyfenu ogranicza jednak ryzyko wystąpienia niepożądanych działań.
U nosicielek mutacji BRCA1/2 usunięcie jajników zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jajnika i raka piersi odpowiednio o 80-95% i 50% (wykonane przed menopauzą). Wiek i rodzaj zabiegu ustala się indywidualnie.
Operacja zmniejszająca ryzyko powstania raka piersi (tzw. profilaktyczna mastektomia) z zachowaniem brodawki sutkowej dotyczy nosicielek mutacji genów BRCA1/2 i zwykle jest wykonywana u kobiet w wieku 40-50 lat.
Kobietom – nosicielkom mutacji genetycznych, które nie decydują się na operację profilaktyczną piersi zaleca się regularne wykonywanie badań piersi: badanie rezonansem magnetycznym (MR) na zmianę z MMG (interwały badań naprzemiennie co 6 miesięcy).
Czułość mammografii u nosicielek mutacji genu BRCA1 jest niska ze względu na dużą gęstość tkanki gruczołowej.
U kobiet z mutacją BRCA1/2 od 30. Roku życia zaleca się przeprowadzenie badania USG z użyciem dopochwowej sondy oraz oznaczenie stężenia markera nowotworowego (wskaźnika sugerującego obecność komórek raka jajnika) Ca125 w odstępach 6-miesięcznych.
U kobiet z mutacją BRCA1/2 wykonuje się:
- samokontrolę piersi raz w miesiącu po miesiączce i 1-2 razy do roku przez lekarza,
- coroczne badanie mammograficzne i/lub USG u kobiet w wieku 25-30 lat w zależności od budowy piersi. U nosicielek mutacji genu BRCA1 w wieku od 25 lat zaleca się wykonanie raz w roku badania piersi metodą MR , a w połowie pomiędzy badaniami mammografii lub USG piersi, jeśli nie decydują się na operację profilaktyczną piersi
- badanie ukierunkowane na wcześniejsze wykrycie raka jajnika i raka trzonu macicy (Ca125, badanie ginekologiczne i dopochwowe badanie usg) co 6 miesięcy.
Rak piersi w ciąży
Rakiem piersi w ciąży określa się nowotwór rozpoznany w ciąży, w pierwszym roku po jej ukończeniu lub w okresie karmienia piersią. Ocenia się, że rak piersi współistniejący z ciążą występuje w 1 na 10 tysięcy przypadków ciąż i jest drugim po raku szyjki macicy nowotworem rozpoznawanym w ciąży. Obserwuje się wzrost częstości występowania raka piersi w ciąży ze względu na tendencję do coraz późniejszego macierzyństwa.
Raki piersi współistniejące z ciążą mogą mieć bardziej agresywny obraz, zwłaszcza gdy są niskozróżnicowane, nie posiadają hormonalnych receptorów. Wtedy rokowanie może być gorsze. Raki piersi w ciąży często są później rozpoznawane ze względu na zmieniony wygląd piersi w tym okresie.
W diagnostyce raka piersi w ciąży ma zastosowanie przede wszystkim ultrasonografia przy obrazowaniu zarówno piersi, jak i narządów jamy brzusznej. Z osłoną płodu wykonuje się także RTG klatki piersiowej.
Generalne zasady leczenia raka piersi w ciąży są zbliżone do obowiązujących w leczeniu kobiet nieciężarnych. Dobierane jest optymalne leczenie miejscowe, w tym rodzaj operacji.
Chemioterapię okołooperacyjną można zastosować w II i III trymestrze ciąży. Ryzyko rozwoju wad płodu jest porównywalne z ryzykiem w sytuacji, kiedy nie stosowano chemioterapii. Ze względu na ryzyko pogorszenia morfologii należy unikać stosowania chemioterapii po 35. tygodniu ciąży. Należy unikać porodów przedwczesnych, mając na uwadze dobrostan dziecka.
W trakcie ciąży nie stosuje się leków anty-HER2, hormonoterapii ani immunoterapii z uwagi na ryzyko dla płodu.
Ciąża nie pogarsza rokowania współistniejącego raka piersi, gorsze rokowanie wynika z większego zaawansowania klinicznego. Uzyskiwany czas przeżycia nie różni się od obserwowanego u chorych bez współistnienia ciąży w podobnym zaawansowaniu i tak samo leczonych, niemniej występują ograniczenia w stosowaniu nowoczesnych terapii systemowych.
Kobiety po przebytym leczeniu radykalnym mogą rozważać zajście w kolejną ciążę nie wcześniej niż po około 2-3 latach, a u chorych z przerzutami do węzłów chłonnych czas ten powinien wynosić minimum 5 lat.
