Typy morfologiczne
95% nowotworów trzustki wywodzi się z części zewnątrzwydzielniczej, pozostałe 4% nowotworów stanowią pochodzące z części wewnątrzwydzielniczej guzy neuroendokrynne. Część guzów neuroendokrynnych wydziela do krwi substancje hormonalnie czynne. Ważne jest odróżnienie obu typów nowotworów, ponieważ różnią się zarówno rokowaniem, przebiegiem klinicznym, jak i leczeniem. Pewne rozpoznanie typu morfologicznego nowotworu możliwe jest dopiero po zbadaniu próbki guza pod mikroskopem.
Nowotwory z części zewnątrzwydzielniczej trzustki
Gruczolakorak trzustki to najczęstszy rak – stanowi do 90% przypadków nowotworów trzustki. (Zwykle mówiąc o raku trzustki ma się na myśli ten rodzaj raka).
Inne, rzadsze typy nowotworów to:
- Rak z komórek pęcherzykowych.
- Pancreatoblastoma (rak pochodzenia zarodkowego, stwierdzany u dzieci).
- Rak lity rzekomobrodawkowy.
- Rak anaplastyczny (niezróżnicowany).
Guzy te różnią się nieco biologią, rokowaniem oraz czasem postępowaniem leczniczym od najczęstszego gruczolakoraka trzustki. Do guzów, które są nowotworami złośliwymi lub mogą się w nie przekształcić, należą też nowotwory typu śluzowego, głównie: torbielakogruczolak i torbielakogruczolakorak śluzowy oraz wewnątrzprzewodowy brodawkowaty nowotwór śluzowy (IMPN). Torbielakogruczolak surowiczy niemal zawsze pozostaje guzem łagodnym, chociaż może powodować objawy wywołane miejscowym uciskiem, jak też powiększać się w czasie obserwacji.
Nowotwory z części wewnątrzwydzielniczej trzustki
Należą do guzów neuroendokrynnych, wywodzących się z układu komórek rozproszonego układu wydzielania wewnętrznego obecnych w trzustce i przewodzie pokarmowym. Mają one różny stopień złośliwości, od łagodnego do wysoce złośliwego. Złośliwość guza ocenia się na podstawie obecności przerzutów, naciekania przyległych narządów, rozmiaru, wytwarzania przez guz zespołu hormonalnego, jak również badania mikroskopowego. Guzy neuroendokrynne występują rzadko, zwykle rosną wolniej niż gruczolakorak trzustki, czasem mogą wydzielać hormony do krwi i wówczas powodują typowe objawy, omówione już w innym rozdziale. Guzy hormonalnie czynne to: guz gastrynowy (gastrinoma), guz insulinowy (insulinoma, guz glukagonowy (glukagonoma), guz wydzielający wazoaktywny peptyd jelitowy (VIPoma), peptyd trzustkowy (PPoma), guz somatostatynowy (somatostationa).
